آیه سیف
|
| |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | سیف |
| واقع در سوره | توبه |
| شماره آیه | ۵ |
| جزء | ۱۰ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | برخورد با مشرکان |
| آیات مرتبط | پنجم سوره حج و ۲۹ سوره توبه |
آیه سَیف یا آیه قِتال (سوره توبه: ۵) به مسلمانان فرمان می‌دهد پس از مهلت چهارماهه به شدت با مشرکان برخورد کنند، مگر اینکه اسلام آورند. برخی آیه سیف را ناسخ برخی از آیات با موضوع صلح، جزیه، فدیه و... دانسته‌اند؛ اما در مقابل، عده‌ای معتقدند این آیه، ناسخ هیچ آیهای نیست؛ بلکه توسط آیات دیگر تخصیص زده شده است.
آیات دیگری از جمله آیات ۲۹ سوره توبه و ۵ سوره حج نیز به این اسم نامیده شده است.
متن آیه
فَإِذَا ٱنسَلَخَ الأشهُرُ ٱلحُرُمُ فَاقتُلُواْ ٱلمُشرِکینَ حَیثُ وَجَدتُّمُوهُمْ وَخُذُوهُمْ وَٱحصُرُوهُمْ وَٱقعُدُواْ لَهُمْ کلَّ مَرْصَد فَإِن تَابُواْ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّکوٰةَ فَخَلُّواْ سَبِیلَهُمْ إِنَّ ٱللهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ﴿۵﴾
|
پس هنگامی که ماه‌های حرام سپری شود، مشرکان را هر جا یافتید، بکشید و به اسیری بگیرید و محاصره کنید و در هر کمین گاهی به کمین آنان بنشینید؛ ولی اگر توبه کردند و نماز را بر پا داشتند و زکات پرداختند، پس آزادشان گذارید؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.
|
نام آیه
آیه سیف یا قتال پنجمین آیه سوره توبه است. دلیل نام‌گذاری این آیه به شمشیر و جنگ را از این جهت دانسته‌اند که در سال نهم هجری به مسلمانان فرمان داد پس از مهلتی چهار ماهه برخوردی سخت با مشرکان از کشتن، اسارت و محاصره کردن تا نابودی کامل آنان داشته باشند. بر اساس آیه، در صورت اسلام آوردن، اقامه نماز و پرداختن زکات توسط مشرکان، مسلمانان اجازه برخورد با آنان را ندارند؛ زیرا توبه در این آیه به معنای بازگشت از شرک به توحید است و اقامه نماز و پرداختن زکات و التزام عملی به احکام الهی از سوی مشرکان نشانه های توبه آنهاست و همین کافی برای عدم تعرض به آنهاست. برخی مفسران، آیه بیست و نهم سوره توبهو آیه پنجم سوره حج را نیز آیه سیف و قتال دانسته‌اند.
تفسیر
از نگاه برخی مفسران، آیه سیف، ناسخ ۱۲۴ آیه از آیاتی است که به عفو، صلح و فدیه در برابر مشرکان اشاره دارد. برخی دیگر این آیه را منسوخ به آیات عفو و صلح دانسته اند. از نظر عده‌ای دیگر آیه سیف و آیه چهارم سوره محمد که به مسأله گرفتن فدیه از مشرکین اشاره دارد، ناسخ یکدیگر نیستند و هر دو از آیات محکم هستند؛ زیرا پیامبر در برابر مشرکان هم امر به جنگ و هم دستور عفو و هم فرمان به دریافت فدیه کرده است.
برخی مفسران این آیه را مرتبط با آیه بعد دانسته‌اند. در آیه بعدی خداوند به پیامبر چنین دستور می‌دهد که اگر یکی از مشرکان از تو پناه خواست تا کلام خداوند را بشنود، به او اجازه بده و سپس او را به محل امن برسان. رشید رضا از مفسران معاصر معتقد است این آیه، آیه سیف را تخصیص می‌زند و این بدان جهت است که برخی از مشرکان کلام خداوند را نشنیده‌اند و دعوت بصورت کامل به آن‌ها نرسیده است. به همین جهت خداوند راه رسیدن به حقیقت را برای آن‌ها باز گذاشته و حکم آیه سیف را تخصیص زده است.
بین مفسران و عالمان درباره اینکه چهار ماه مهلت داده شده، شامل چه ماه‌هایی می‌شود، اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی این چهار ماه را همان ماه های حرام دانستند. در مقابل بیشتر مفسران، چهار ماه مهلت را ماه‌های دیگری دانسته‌اند که از ابتدای نهم ذی الحجه سال نهم هجری تا دهم ربیع الثانی سال دهم هجری بوده است.
استفاده فقهی
برخی از فقها با استناد به آیه سیف، تارک الصلاة را -که نماز نمی‌خواند و این کار را حلال می‌شمرد- مرتد دانسته و کشتنش را واجب دانسته‌اند؛ چرا که در این آیه نماز یکی از چند شرطی است که مانع کشته شدن مشرک می‌شود. همچنین با استناد به آیه به شرط بودن عمل در ایمان و پذیرفته نشدن توبه از یک گناه با اصرار بر گناه دیگر هر چند کوچکتر باشد؛ استدلال شده است. اگرچه هر دو استدلال مورد اشکال و نقد قرار دارد.
پانویس
- ↑ طباطبائی، المیزان، الاعلمی، ج۹، ص۱۵۲.
- ↑ خوئی، البیان، ۱۴۳۰، ص۲۸۶.
- ↑ ن ک به:مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۴۱۵.
- ↑ سیوطی، الاتقان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۵۱؛ جزایری، عقود المرجان، ۱۳۸۸ش، ج۲، ص۲۸۸.
- ↑ النحّاس، الناسخ والمنسوخ، ۱۴۰۸ق، ص۴۹۳.
- ↑ شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۵، ص۲۲.
- ↑ رشيد رضا، تفسير المنار ، ۱۹۹۰م، ج۱۰، ص۱۵۹.
- ↑ سوره توبه، آیه۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۷، ص۱۶؛ نجفی جواهری، جواهر‌الكلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۱، ص۳۳.
- ↑ طباطبائی، المیزان، الاعلمی، ج۹، ص۱۵۱.
- ↑ استرآبادی، آیات الأحكام، مکتبه المعراجی، ج۱، ص۲۴۹.
منابع
- استرآبادی، میرزا محمد بن علی، آیات الأحكام، تهران، مکتبه المعراجی، بیتا.
- جزائری، سید نعمت‌الله، عقودالمرجان فی تفسیر القرآن، قم، نور وحی، ۱۳۸۸ش.
- خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، قم، موسسه احیاء آثار امام خوئی، ۱۴۳۰ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
- رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، مصر، الهیئه المصریه العامه للکتب، ۱۹۹۰م.
- سیوطی، جلال الدین، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، هیات مصریه العامه للکتاب، ۱۴۱۵ق.
- شاه‌عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی عشری، تهران، میقات، ۱۳۶۳ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، فرهنگ نامه علوم قرآن، قم، پژوهشگاه فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۴ش.
- نحّاس، ابوجعفر احمد بن محمد، الناسخ والمنسوخ، کویت، الفلاح، ۱۴۰۸ق.
- نجفی جواهری، جواهر‌الكلام، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، تفسیر راهنما، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.